2020-05-07
Türkiye’de görülen kahverengi kokarca böceği dünya çapında fındık üretimini olumsuz etkiliyor
4 Nisan 2020 tarihinde The Guardian gazetesinde yayınlanan Selin Uğurtaş’ın haberine göre, bilim insanları, sekiz şehirde büyük zararlara neden olan süne zararlısının yayılmasını durdurmak için büyük çaba sarf ediyorlar.
Önümüzdeki aylardaki sıcaklıklar, bu yılki fındık kalitesi üzerinde önemli bir rol oynayacak. Bilim insanları, Gürcistan’dan sonra Türkiye’de de görülen kahverengi kokarca böceğinin dünya fındık üretimini tehdit ettiğini bildiriyor.
Kahverengi kokarca böceği, fındık gibi değerli ürünlere saldıran çok yönlü bir haşere olarak tanımlanıyor. Samuray yaban arısının (Trissolcus japonicus), bilim insanları prosedürleri tamamlayamadan Amerika Birleşik Devletleri'ne kazara geldiği belirtiliyor.
Çok fazla doğa düşmanı olmayan ve sıcak havaların etkisi ile hızla üreyen Kuzeydoğu Asya'ya özgü kahverengi kokarca böceği, nakliye konteynerleri ile hızla dünyaya yayılıyor. Doğal savunma sistemi olarak pis bir koku yayan bu böcek, 2017 yılında ilk Gürcistan’da görülmüş ve büyük bir hasara yol açmıştı. Daha sonra dünya fındık üretiminin %70’ini sağlayan Türkiye’de çoğunluğu Karadeniz’de olan sekiz şehre yayılmıştı.
On Dokuz Mayıs Üniversitesi Bitki Koruma bölümünden Prof. Dr. Celal Tuncer, eğer kahverengi kokarca böceğinin yayılması kontrol altına alınamazsa fındık üretiminin %30’nun, yani dünya fındık piyasasının beşte birinin zarar görebileceği konusunda uyarılarda bulunmuş ve bilim insanlarını söz konusu haşerenin kontrolü için hızla harekete geçmeye çağırıyor.
Ayrıca Ocak ayında yapılan bir konferanstaki tartışmalarda, böcek öldürücülerin kullanımı yerine çevre dostu biyolojik mücadele yapılması üzerinde yoğunlaşıldığını ve bu amaçla samuray eşekarılarının kullanılmasının tavsiye edildiğini de ekliyor.
Samuray eşekarılarının iki milimetre büyüklüğünde olduğunu ve larvalarını kahverengi kokarca böceğinin yumurtalarının içine bıraktıklarını ifade eden Tuncer, “Larvalar bu yumurtalardan beslenerek yumurtaları yok ederler. Bu yaklaşımla ilgili potansiyel sorun ise araştırmaların fındıkların olgunlaşmasından daha fazla zaman almasıdır. Herhangi bir biyokontrol ajanın serbest bırakılmasından önce yerel ekosisteme zarar vermeyeceğinden emin olunması için çok kapsamlı araştırmaların yapılması gerekmektedir.
Örneğin ABD'de samuray yaban arısının biyoajan olarak kullanılmasıyla ilgili bürokratik prosedürler o kadar uzun sürmüştür ki, bu süreçte samuray yaban arıları kendiliğinden Amerika Birleşik Devletlerine ulaşmıştır” dedi.
Tuncer, Avrupa'da zaten önemli miktarda ön araştırma tamamlandığından Türkiye'nin başka bölgelerdeki mevcut araştırmalara dayanarak süreci hızlandırması gerektiğini de söyledi.
Karadeniz Bölgesi Fındık ve Fındık Ürünleri İhracatçıları Birliği başkanı İlyas Edip Sevinç ise pis kokulu böceklerin halihazırda ciddi bir tehdit oluşturması nedeniyle samuray eşekarısı risklerini ayrıntılı bir şekilde analiz etmenin zaman alacağını bu nedenle çok iyi bir tavsiye olmayabileceğini belirtti.
Şu ana kadar fındık yetiştiricileri kahverengi kokarca böceğine karşı böcek ilaçları kullanarak istilayı kontrol altına almaya çalıştılar, ancak haşere nüfusu arttıkça ve bölgeye yayıldıkça kahverengi kokarca böceğine karşı verilen mücadele daha da zor hale gelecektir.
Gelecek aylardaki mevsim sıcaklıkları bu yılki fındık kalitesi üzerinde önemli rol bir oynayacak. 2019 yılında havaların daha soğuk olması haşerenin gelişimini geciktirirken fındıkların dış kabuklarının gelişmesi için yeterli zaman sağlanmıştı. Ne yazık ki meteoroloji uzmanları bu yıl mevsim sıcaklıklarının ortalamanın üstünde seyredeceği uyarılarını yapıyor, bu da fındıkların geçen yılki kadar şanslı olmayabileceği anlamına geliyor!
Kahverengi kokarca böceği, fındık gibi değerli ürünlere saldıran çok yönlü bir haşere olarak tanımlanıyor. Samuray yaban arısının (Trissolcus japonicus), bilim insanları prosedürleri tamamlayamadan Amerika Birleşik Devletleri'ne kazara geldiği belirtiliyor.
Çok fazla doğa düşmanı olmayan ve sıcak havaların etkisi ile hızla üreyen Kuzeydoğu Asya'ya özgü kahverengi kokarca böceği, nakliye konteynerleri ile hızla dünyaya yayılıyor. Doğal savunma sistemi olarak pis bir koku yayan bu böcek, 2017 yılında ilk Gürcistan’da görülmüş ve büyük bir hasara yol açmıştı. Daha sonra dünya fındık üretiminin %70’ini sağlayan Türkiye’de çoğunluğu Karadeniz’de olan sekiz şehre yayılmıştı.
On Dokuz Mayıs Üniversitesi Bitki Koruma bölümünden Prof. Dr. Celal Tuncer, eğer kahverengi kokarca böceğinin yayılması kontrol altına alınamazsa fındık üretiminin %30’nun, yani dünya fındık piyasasının beşte birinin zarar görebileceği konusunda uyarılarda bulunmuş ve bilim insanlarını söz konusu haşerenin kontrolü için hızla harekete geçmeye çağırıyor.
Ayrıca Ocak ayında yapılan bir konferanstaki tartışmalarda, böcek öldürücülerin kullanımı yerine çevre dostu biyolojik mücadele yapılması üzerinde yoğunlaşıldığını ve bu amaçla samuray eşekarılarının kullanılmasının tavsiye edildiğini de ekliyor.
Samuray eşekarılarının iki milimetre büyüklüğünde olduğunu ve larvalarını kahverengi kokarca böceğinin yumurtalarının içine bıraktıklarını ifade eden Tuncer, “Larvalar bu yumurtalardan beslenerek yumurtaları yok ederler. Bu yaklaşımla ilgili potansiyel sorun ise araştırmaların fındıkların olgunlaşmasından daha fazla zaman almasıdır. Herhangi bir biyokontrol ajanın serbest bırakılmasından önce yerel ekosisteme zarar vermeyeceğinden emin olunması için çok kapsamlı araştırmaların yapılması gerekmektedir.
Örneğin ABD'de samuray yaban arısının biyoajan olarak kullanılmasıyla ilgili bürokratik prosedürler o kadar uzun sürmüştür ki, bu süreçte samuray yaban arıları kendiliğinden Amerika Birleşik Devletlerine ulaşmıştır” dedi.
Tuncer, Avrupa'da zaten önemli miktarda ön araştırma tamamlandığından Türkiye'nin başka bölgelerdeki mevcut araştırmalara dayanarak süreci hızlandırması gerektiğini de söyledi.
Karadeniz Bölgesi Fındık ve Fındık Ürünleri İhracatçıları Birliği başkanı İlyas Edip Sevinç ise pis kokulu böceklerin halihazırda ciddi bir tehdit oluşturması nedeniyle samuray eşekarısı risklerini ayrıntılı bir şekilde analiz etmenin zaman alacağını bu nedenle çok iyi bir tavsiye olmayabileceğini belirtti.
Şu ana kadar fındık yetiştiricileri kahverengi kokarca böceğine karşı böcek ilaçları kullanarak istilayı kontrol altına almaya çalıştılar, ancak haşere nüfusu arttıkça ve bölgeye yayıldıkça kahverengi kokarca böceğine karşı verilen mücadele daha da zor hale gelecektir.
Gelecek aylardaki mevsim sıcaklıkları bu yılki fındık kalitesi üzerinde önemli rol bir oynayacak. 2019 yılında havaların daha soğuk olması haşerenin gelişimini geciktirirken fındıkların dış kabuklarının gelişmesi için yeterli zaman sağlanmıştı. Ne yazık ki meteoroloji uzmanları bu yıl mevsim sıcaklıklarının ortalamanın üstünde seyredeceği uyarılarını yapıyor, bu da fındıkların geçen yılki kadar şanslı olmayabileceği anlamına geliyor!